ZULHIJJA AIYNYŃ ARTYQShYLYQTARY

Zulhıjja​ aıynyń alǵashqy on kúni — rýhanı órleý men shynaıy qurbandyqtyń ýaqyty.

Islamda ýaqyt – úlken nyǵmet ári synaq. Alla keıbir kúnder men túnderdi basqa ýaqyttardan artyq etken. Solardyń ishindegi eń qasıetti ári saýapqa toly kúnder – Zulhıjja aıynyń alǵashqy on kúni. Bul kúnder – Allanyń raqymy men meıirimi erekshe tógiletin, júrekke nur quıatyn rýhanı órleý ýaqyty.

Bul kúnderge Alla sert etken

Alla Taǵala Quran Kárimde: وَالْفَجْرِ. وَلَيَالٍ عَشْرٍ «Tańǵa sert! Jáne on túnge sert!», degen. («Fájr» súresi, 1, 2 - aıat). Ǵalymdardyń kópshiligi bul on tún dep Zulhıjjanyń alǵashqy on kúnin meńzegen. Bul kúnderde jasalǵan árbir amal – Allanyń quzyrynda asa qymbat. 

Izgi amaldarǵa esik ashyq

Paıǵambarymyz Muhammed (Allanyń oǵan ıgili men sálemi bolsyn) bylaı degen: «Bul on kúnde (Zulhıjjanyń alǵashqy on kúninde) jasalǵan izgi amaldar – Alla Taǵala úshin basqa kez kelgen kúnderdegi amaldan artyq súıikti». Sahabalar: «Ýa, Allanyń Elshisi! Alla jolyndaǵy kúresten de artyq pa?» — dep surady. Paıǵambar ﷺ jaýap berdi: «Iá, tipti Alla jolyndaǵy kúresten de artyq. Tek bir adam janyn jáne malyn alyp, Alla jolyna shyǵyp, sol jolda bárin sarp etip, eshteńesin alyp qaıtpasa ǵana – sol ǵana budan artyq» (Býharı rıýaıat etken). Bul hadıs amaldardyń qundylyǵynyń shyńy dál osy on kúnde ekenin bildiredi.

Qulshylyqtyń shyńy – rýhanı qurbandyq

Jylyna eki aıt bar: Oraza aıt – nápsini tizgindeýdiń syıy, Qurban aıt – shynaıy qurbandyqtyń qýanyshy. Qurban aıt – osy on kúndegi qulshylyqtardyń rýhanı súıinshisi. Mal shalý – tek syrtqy kórinis. Al shynaıy qurbandyq – adamnyń óz nápsisin, jaman minezderin, aram oılaryn, tákapparlyǵyn, jalqaýlyǵyn Alla jolynda qurban etýi. Alla Taǵala Quranda: «Olardyń etteri de, qandary da Allaǵa barmaıdy. Biraq senderdiń taqýalyqtaryń ǵana Allaǵa jetedi» (Haj súresi, 37-aıat). Bul – syrtqy amal emes, ishki ózgeris mańyzdy ekenin bildiredi. Zulhıjja — bul ishki tóńkeristiń, rýhanı jańarýdyń, tazarýdyń kezeńi.

Bul kúnder – adamdy qaıtadan tiriltetin kúnder

Qajylyq osy on kún ishinde ótedi. Qajylyqtyń eń úlken syry – rýhanı tazarý arqyly adam jańadan týylǵandaı kúnásiz kúıde oralýy. Paıǵambar ﷺ bylaı deıdi: «Kim qajylyǵyn Alla rızalyǵy úshin durys oryndasa, anasynan jańa týǵandaı kúnásiz kúıge qaıtady» (Buharı, 1521; Mýslım, 1350) Endeshe, qajylyqqa barmaǵan adam da bul on kúndi rýhanı qajylyqtaı ótkize alady.

Bul kúnderde:
•  Shynaıy táýbe jasaý;
•  Oraza ustaý (ásirese Arafa kúni);
•  Namaz kóbeıtý, Quran oqý, zikir aıtý, sadaqa berý;
•  Allany kóp eske alyp, júrekti tazartyp, jańa ómir bastaýdy nıet etý – barlyǵy rýhanı órleýdiń baspaldaǵy.

Qurban aıt – ishki jańǵyrýdyń súıinshisi

Qurban aıt – tek et pen qandy shashý emes, bul – júrekti Allaǵa arnaý, shynaıy ózgeriske bet burýdyń merekesi. Bul kúnderde jaman minezderdi – tákapparlyq, kórealmaýshylyq, erinshektik, dúnıequmarlyqty Alla jolynda qurban etip, rýhanı tazarýǵa umtylý – árbir múmınge paryz. Mine, osyndaı ishki kúres pen shynaıy qurbandyq arqyly adam eki dúnıede de baqytty bolady. Zulhıjja aıynyń alǵashqy on kúni – bul amal men ımannyń, rýhanı órleý men tazarýdyń eń shuǵylaly kezeńi. Bul kúnderdi tek syrttaı qulshylyqpen emes, ishki ózgerispen, shynaıy táýbemen, nápsini jeńýge degen nıetpen ótkizeıik. Sebebi, shynaıy qurbandyq – júrekti Allaǵa berý. Al shyn berilgen júrek – eki dúnıeniń de baqytyn tabady.

Ersaıyn Sákenov, «Áziret Sultan» meshitiniń ustazy, Ál-Ázhar ýnıversıtetiniń túlegi