Zulhıjja aıynyń 6-kúni: Zúl-Hıjja aıynda kórealmaýshylyq pen qyzǵanyshty qurban etý
Júrekti tazartatyn qasıetti on kún
Zúl-Hıjja aıynyń alǵashqy on kúni — bul tek qurban shalatyn ǵana emes, júrekti tazartyp, rýhty bıiktetetin erekshe rýhanı maýsym. Bul kúnderde Allaǵa jaqyndaý tek túnde turyp namaz oqýmen, oraza ustaýmen nemese sadaqa berýmen ǵana shektelmeıdi. Bul — ishki dushpandarymyzdy, ıaǵnı júrektegi las sezimderdi qurban etetin kezeń. Solardyń ishinde eń buzýshy ári joıqyn sıpat — kórealmaýshylyq pen qyzǵanysh.
Qyzǵanysh — bireýdiń jetistigine, nyǵmetine ishtarlyqpen qarap, sol jaqsylyqtyń soǵan emes, ózine tıesili bolǵanyn qalaý nemese ol adamda ondaı ıgilik múlde bolmaǵanyn tileý. Áıgili ǵulama Imam ál-Ǵazalı qyzǵanysh jaıynda mynandaı tujyrym jasaıdy: «Qyzǵanysh — bul adamnyń boıynda bireýdegi nyǵmettiń joıylyp ketýin qalaý. Bul sezim ol nyǵmettiń ózine aýysýyn qalaý nemese qalamaýymen birge júrýi múmkin.» Al Ibn Radjab ál-Hanbalı: «Qyzǵanysh degenimiz — bir adamda bar nyǵmettiń joq bolyp ketýin ishteı qalaý nemese soǵan qynjylý» degen tujyrym beredi. Demek, qyzǵanysh — júrektegi ishtarlyq. Ol — bireýdiń jaqsylyǵyn ishteı qabyldaı almaý, sonyń ornynda ózińdi elestetý nemese ol jaqsylyqty sol adamnan kórmeýdi qalaý. Bul — adamnyń jan tynyshtyǵyn buzatyn, Allanyń taǵdyryna narazylyq bildiretin qaýipti rýhanı dert. Óıtkeni ár nyǵmetti bergen — Alla.
Quranda qyzǵanysh jaıly: «Nemese olar Alla Óz keńshiliginen adamdarǵa bergen nársesi úshin qyzǵana ma?» (Nısa súresi, 54-aıat). Mundaı sezim adamdy tynyshtyqtan aıyryp, ózgelerdiń qýanyshyn ýǵa aınaldyrady. Al shyn múmin – basqa múminniń jetistigine qýana biletin, Allanyń jazmyshyna razy jan. Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) bylaı degen: «Sender bir-birlerińdi kórealmańdar. Bir-birlerińe qyzǵanyshpen qaramańdar. Allanyń quldary bolyńdar — baýyrlarsha ómir súrińder.» (Sahıh Býharı, Sahıh Mýslım)
Islamda qyzǵanyshtyń bári birdeı tyıym salynǵan emes. Ony ekige bólýge bolady. Birinshisi — burys qyzǵanysh (hasad), ıaǵnı bireýdiń ıgiligine ishteı kúıinip, sol nyǵmettiń joıylýyn qalaý. Bul — júrekti qaraıtatyn, izgi amaldardy kúıdirip jiberetin aýyr kúná. Paıǵambarymyz (s.a.ý.): «Qyzǵanysh jaqsylyqtardy qalaı ot otyndy joısa, solaı joıady» (Ábý Dáýit) — dep eskertken. Al ekinshi túri — durys, ruqsat etilgen qyzǵanysh (ǵıbta). Bul — bireýdiń boıyndaǵy ıgilikke qyzyǵyp, soǵan ózi de umtylý. Bul jaǵdaıda adamnyń kóńilinde ishtarlyq ta, jaman nıet te joq. Kerisinshe, ol da sondaı jaqsylyqqa qol jetkizgisi keledi. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı degen: «Tek eki adamǵa ǵana qyzǵanysh etýge bolady: biri – Quran úırenip, onymen amal etetin adamǵa; ekinshisi – Alla jolynda mal-dúnıesin jumsaıtyn adamǵa.» (Býharı, Mýslım)
Sondyqtan, eger Allanyń bireýge bergen keńshiliginen keıin júrekten tynyshtyq ketse – bul hasad, ıaǵnı burys qyzǵanysh. Al júrekte tynyshtyq pen qýanysh paıda bolsa — bul durys qyzǵanysh degen sóz.
Eger adam júreginde hasadty baıqasa, ony emdeýge talpynýy qajet. Imam Ábý Hamıd ál-Ǵazalı óziniń «Ihııa ýlým ád-dın» atty áıgili eńbeginde qyzǵanyshty rýhanı dert dep atap, ony emdeýdiń birneshe jolyn usynady. Aldymen adam óz nápsisin tereń tanyp, boıyndaǵy qyzǵanyshty jek kórýi kerek. Sebebi bul sıpattyń túbi — Allanyń taǵdyryna narazylyq. Sondaı-aq qyzǵanyp júrgen adamǵa shynaıy túrde duǵa jasap, onyń jaqsylyǵyn tileýge daǵdylaný kerek. Bul – nápsige aýyr bolǵanymen, júrekti tazartady. Sonymen qatar adam ózindegi nyǵmetterge shúkir etýge úırenýi kerek. Qyzǵanyshtyń negizi — razy bolmaý. Sondyqtan Allanyń saǵan bergenin oılap, shúkirshilik etý – qyzǵanyshty joıady.
Bul on kún – júrek tazartatyn kúnder. Mal qurbandyǵy arqyly tánge jaqyn nárselerden arylsaq, kórealmaýshylyq pen burys qyzǵanyshty qurban etý – rýhanı tazarýdyń belgisi. Bul kúnderi Alladan ózgelerge berilgen nyǵmet úshin shúkir etýge, ózińde barǵa qanaǵat etýge, shyn júrekten baýyrlaryńa duǵa jasaýǵa tyrysý kerek.
Zúl-Hıjja aıynyń qadirin bilgen jan — júregindegi kórealmaýshylyq pen qyzǵanyshty Alla razylyǵy úshin qurban ete alady. Shynaıy yqylaspen jasalǵan bul rýhanı qurbandyq — Allanyń meıirimine bólenýdiń, tynysh júrek pen taza nıettiń belgisi. Endeshe, osy kúnderde júregimizdi ishki dertten aryltaıyq. Kórealmaýshylyq pen qyzǵanyshty emes — sabyr men shúkirdi serik eteıik.
