Shashýbaı: BES QONAQTYŃ BATASY
Shashýbaı QOShQARBAIULY (1865—1952): halyq aqyny, ánshi, kompozıtor, Qazaq KSR-iniń eńb. siń. óner qaıratkeri (1941).
Arǵyn taıpasy Tobyqty rýynyń aqsaq-dadan bóliminen shyqqan. Jasynan dombyra, syrnaı, garmon tartyp, án salýǵa, óleń shyǵaryp aıtýǵa, serilik qurýǵa áýestengen. Birjan sal, Aqan seri, Balýan Sholaq, Mádı, Ǵazız sııaqty Arqanyń ataqty ánshi, sal-serilerimen kezdesip, tálim-tárbıe alǵan. Shashýbaıdyń tsırktik ónermen de ataǵy shyǵyp, serilikpen aýyl aralap, el aldynda óziniń san qyrly talantyn kórsetti. Shashýbaıdyń el arasynda “Maıda qońyr”, “Jetim qyz”, “Aq qaıyń” (eki túri bar), t.b. áńderi keń taraǵan.
"Erterekte Narmambet Ormambetulyna erip, Jetisý baýraıyna baryp, bir baıdyń úıinde qonaqtap jattyq, ózimiz beseýmiz. Qaıtpaqshy bop otyrǵanymyzda, táńerteńgi shaı ústinde sálem berip bir áıel keldi ústimizge. Ústi basy taza, biraz aıaldap otyryp,-«Naraǵa, men sizge keldim. Adasyp júrgen bir qaryndasyńyzbyn, kóp Tobyqtydanmyn. Erim myna baıdyń qoıshysy. Bir ýys súıegińizbin ǵoı, qorashsynbasańyz, ot basynda bolyp, dám tatsańyz dep keldim, aǵa».
Áıel jylady.
Narkeń irkilmedi:
«Qazir baramyz, qaraǵym» - dedi.
Baıdy ertip týysymyzdyń úıine bardyq. Baı malshysynyń úıi deıtin emes. Úı ishi tııanadaı. Dámdi de baptap berdi qaryndasymyz.
Dám sońynda yqylas bildirmegimiz bar. Sonda kúıeýi ekeýi qolyn jaıyp otyra qaldy da, qaryndasymyz:
-«Naraǵa, mal tilemeımin Táńirden, dám jazyp, myna kúıeý balańyzben qosylǵanyma bir qydyrý jyl boldy, bir shyr etkenge zarmyz, aǵa» - dep jáne kózine jas irikti.
Naraǵań kóńili kelgennen rıza sekildi edi, endi tipti tebirenip ketti:
«Jeti ólikke jan bergen,
Jeti hatqa óń bergen.
Adamzatqa nár bergen,
Qara jerge ár bergen
Jaratýshy Senen!
Babaı túkti shashty Ázız, tiledim senen!
Osy qaraǵymnyń mańdaıyna yrys ber, berseń yrys, durys ber. Ernin ulǵa tıgiz, ýysyn pulǵa tıgiz, Allaý akpar!»- dep bata berdi.
...Sodan beri kóp ýaqyt ótti. Kim este qalady, qaryndas ta umytyldy, ózimizden de es ketetin ýaqyt jetti. Bar bala-týystan 1931 jyldyń ashtyǵynda aırylyp, qý basym qańǵyp, Qarqaraǵa bardym. Býyn ketip, ál quryp júrgenimde bir báıbishe, óńime úńilip turyp, qolymnan ustap, jetektep aldy da ketti bazardan. Úıine kelip:
«Narbaı, Shashý, ekeýiń myna naǵashyńdy shomyldyryńdar» - dedi. Zińgitteı eki jigit jýyndyryp, úr jańa kıim kıindirip, naǵashylap, ústime túsip júr. Aıran-asyrmyn, tamaqqa ábden toıǵyzyp, kórpemdi jaýyp saldy.
Erteńgi as ústinde álgi báıbishe:
- «Shashý aǵa, meni tanymadyńyz-aý»- dedi.
«Tanymadym, qaraǵym» - deıin.
– «Shashý aǵa, baıaǵyda Narekeń bar, bes kisi kelip, shańyraǵymyzdan dám tatqanyńyz bar edi. Narekeńniń batasy tıip, sodan myna bes jıendi kórsetti Alla!»- dep otyr. Bes balasyna sol jylǵy kelgen beseýmizdiń atymyzdy qoıypty"…
