QURBAN ShALÝ QULShYLYǴYNYŃ HIKMETTERI

Búkil álemdi joqtan bar qylǵan Qudiretti de Meıirimdi Iemiz jer betindegi ómirdi synaq retinde jaratty. Sonyń ishinde kóz qýanyshymyz, júrek jubanyshymyz bolǵan balalarymyz arqyly da synaıdy...

Qasıetti Quranda baıandalǵan Qurban shalý qulshylyǵynyń tarıhyna zer salsaq, bul oqıǵadaǵy eń negizgi ǵıbrat – mahabbat máselesi. Bul jerde Ibrahım paıǵambardyń júregindegi súıispenshilik sezimi synǵa tústi. Qartaıǵanda kórgen quldyrańdaǵan qulynyna bar meıirin tókken, bar mahabbatyn sol arnaǵa bura bastaǵan pendesine Jaratýshy Haq «Kimdi artyq súıedi ekensiń?» degen synaǵyn, «Kim artyq súıýge laıyq?» degen suraǵyn jiberdi. Bul synaqqa ardaqty Elshi: «Ia, Rabbym, negizi súıispenshilikke tek Sen laıyqsyń ǵoı! Óıtkeni meni de, baldaı tátti perzentimdi de, tipti júrektegi súıispenshilik sezimin de jaratqan Ózińsiń ǵoı!..» - dep jaýap berip, bizge ónege kórsetti. Iaǵnı, súıispenshilik áýeli Alla Taǵalaǵa baǵyttalýy kerek...

Kelesi ǵıbrat: «Qurban shal» degen úkimniń maqsaty – pendeniń Jaratqan Iesine tolyq boıusynǵanyn anyqtaý, taqýalyǵyn tekserý. Áıtpese Kámildik men Páktiktiń Iesine mal etiniń esh qajeti joq! Alla Taǵala bizdiń shalǵan qurbandarymyzdyń aǵyzylǵan qanyna nemese etine muqtaj emes! Bizdiń shalǵan qurbandarymyzdyń eti nemese qany Alla Taǵalanyń quzyryna jetpeıdi. Biraq bizdiń Jaratýshynyń ámirin «qup aldym, quldyq!» dep oryndaýymyz, áreketimizdegi yqylasymyz ben nıetimiz Rabbymyzǵa jetip, razylyǵyna sebep bolary sózsiz. Bul shyndyqty Quran Kárim bylaı dep baıandaıdy: «Olardyń (qurban maldarynyń) etteri de, qandary da Alla Taǵalaǵa jetpeıdi. Biraq Oǵan senderdiń taqýalyqtaryń ǵana jetedi»... («Saffat» súresi, 107-aıat.)

Bul qulshylyqtan alar kelesi ǵıbratymyz: Jaratýshy men pendesi arasyndaǵy jáne Áke men Bala arasyndaǵy qarym-qatynastyń qandaı bolýy kerektigi. Áreń degende, jasy ulǵaıǵan shaǵynda kórgen balasyn Jaratýshy Iesi úshin qurban etýge daıyn Ákeniń ǵajap ımany men ákege baǵyný arqyly uly Rabbysyna boı usynǵan Perzenttiń keremet ádebi!..

«Qurban» sózi «jaqyndaý» degen maǵynany bildiredi. Iaǵnı Jaratýshy Iemizdiń ámirlerin oryndaý bizdi Rabbymyzǵa jaqyndatyp, syı-syıapatyna keneltedi...

Adam balasy qurban shalý arqyly Uly Jaratýshysynyń ózine bergen sansyz jaqsylyqtary men sheksiz nyǵmetterine alǵys-shúkirin aıtyp, kúnálaryna keshirim tileıdi...

Alla Taǵala Quran Kárimde qurbannyń eti týrasynda bylaı deıdi: «Qurbannyń etinen ózderiń jeńder ári miskinder men kedeılerge jegizińder» («Haj» súresi, 28-aıat.) Iá, bir anyq nárse: dúnıe júzinde jylyna mıllıondaǵan mal soıylady, biraq bul soıylǵan maldyń etterinen muqtaj jandar maqurym qalýda. Qurban aıtta osy jaǵdaıy nashar adamdardyń júzine kúlki úıirilip, kóńiline sál de bolsa qýanysh uıalaıdy. Al asyl dinimiz adamnyń kóńiline shattyq syılaý – paryz qulshylyqtan keıingi eń jaqsy amal ekenin dáıekteıdi...

Biz malymyzdy qurban etý arqyly – Alla razylyǵy úshin bar qymbatymyzdy, tipti janymyzdy da qurban etýge daıyn ekenimizdi ısharalaımyz. Óıtkeni «menimizdi» qurban qylmaı, Jaratýshyǵa jaqyndaý joq! Bul jaıly Júnáıd Baǵdadı degen áýlıe bylaı depti: «Nápsilerińdi qurbandyq etińder. Bile bilseńder, nápsi – biz ben Allanyń arasynda turatyn qalyń perde. Ómir nápsini «óltirýmen» bastalady»... Al ardaqty Paıǵambarymyzdyń (Ol kisige Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn!) myna sózi qulshylyqtyń quny men parqyn tipti aıqyndaı túsedi: «Namaz – Alladan qorqatyn quldardyń qurbandyǵy...» Osy tujyrymdy Qurandaǵy qıssalar men Paıǵambarymyzdyń (Ol kisige Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn!) úlgi-ónege sózderin jyr-dastanǵa aınaldyryp, urpaǵyna ýaǵyzdaǵan Máshhúr Júsip atamyz «Bes paryz» dep atalatyn óleńinde bylaı jyrlaıdy:

Jigitter, «Óner aldy – ǵylym-bilim» –

Degen jan, qulaǵyń sal Islam dinin.

Óz erkiń ózińde bop turǵan shaqta,

Kúniń ótpeı tirlikte saıra, tilim!

Bes nárse bizge buıryq bir Alladan,

Yqylaspen qylý kerek bilgen adam.

Ketpeıdi kún týǵanda kózi jastan,

Dúnıede beıpil bosqa kúlgen adam.

Islamnyń bes paryzy: bireýi – ıman,

Tappaıdy bul beseýin dúnıe jıǵan.

Yqtııat, shyn nıetpen jumys qylyp,

Erlerdi aıt Qudaı úshin janyn qıǵan!

Aýzyńda bolsyn daıym Qudaı sózi,

Taımasyn qararlyqtan kóńil kózi.

«Bir!» dep, «bar!» dep ılaný – bizge paryz,

Ǵalamǵa on segiz myń patsha Ózi!

Ekinshi, namaz eken – bizge paryz,

Aıtpasaq bilmegenge bizge qaryz.

Nápsini qurban qylyp baýyzdasaq,

Qudaıǵa jetedi eken sonda ǵaryz...

Alla Taǵala shalǵan qurbanymyzdy, yqylas-nıetimizdi qabyl alyp, osy dúnıede de, Aqyrette de bárimizdiń júzimizdi jarqyn qylǵaı!

 

Alǵadaı ÁBILǴAZYULY