NIZAMI

Nızamı Gánjaýı, Ilııas ıbn Júsip Nızamı (17.8.1141, Gánja q. – 1209, sonda) — ázirbaıjan aqyny.

Negizgi shyǵarmalary parsy tilinde jazylǵan. "Gánjaýı" — onyń laqap aty. Ákesi Iranda, keıin Gánja shaharynda turǵan, ulyn túrki halqynyń dástúrinde tárbıelegen.

Nızamı 11 – 12 ǵasyrlardaǵy Turan, Iran, Kavkaz bıleýshileriniń taq talasyn batyl synap, el turmysyn jyrlady.

Onyń basty shyǵarmasy — "Hamsa" ("Bes kitap"), oǵan "Qupııalar qazynasy" (1173 – 80), "Husraý – Shyryn" (1181), "Láıli – Májnún" (1188), "Jeti sulý" (1197) jáne "Eskendirnama" (1203) atty bes dastany kirgen.

 

***

Óte jaman ómir súrdim jerde de,

Barsam qalaı bolar kúnim tozaqta.

Shaıtan menen kúnáhar bul pende de,

Qashyp keter menen bálkim ol jaqta.

***

Jaryq Aımyn, qap-qarańǵy túndegi,

Eshqandaı da betimde joq daqtarym.

Taza injý-marjanmyn ǵoı tym tegi,

Táńirim de jazalamaı, aqtady.

Qoldanbaǵyn, paıdasy joq balzamnyń,

Báıitterim saǵan em de bolady.

Tátti qurma dertin jazbas bar jannyń,

Meniń emim barlyǵynan joǵary.

***

Kóńil bólgin ózińe adal dosyńa,

Qateligi úshin keıip, shoshyma.

Synyp qalsa tamaq ishken tabaǵyń,

Saı kele me kóńilińniń hoshyna.

***

Keýdeńdi bir qaıǵy jatsa kemirip,

Sabyrly bol, eńiremeı egilip.

Ulym, osy sózderimdi umytpa,

Júrektegi úmit otyn sýytpa.

***

Syndyra almas meıirimsiz jandar meniń saǵymdy,

Asha almaıdy jáne olar basymdaǵy baǵymdy.

Abıssını turǵyndary túsinbeıdi túrkini,

Taýyq etin jemeıtini kórinedi kúlkili.

***

Ómir atty ǵajap mynaý kilemde,

Aınaldyram taǵdyrymdy oıynǵa.

Qulaǵyma júrek habar ilerde,

Uqsap turar janarlarym moıylǵa.

***

Shaıtan aıtar:

«Mahabbat joq, Qaǵbadan ketip qal da kápir bol».

Dosyń aıtar:

«Ǵashyqsyń ǵoı, sen kózsiz kóbelekteı batyr bol».

 

 

***

Ómirde bul keı mahabbat bolady,

Júregińdi jandyrmastan solady.

Bul mahabbat – jastyq shaqtyń kóńili,

Sondyqtan da uzaq bolmas ómiri.

Shyn mahabbat ómir boıy joǵalmas,

Qara jerge kirgenińshe tonalmas.

***

Júrekterden shyqqan sózder shynaıy,

Júrekterge jetip jatar udaıy.

***

Kóbelekteı jalynǵa kim barady,

Jalyn ásker ony qarsy alady.

Meıli jalyn oǵan ǵashyq bolsa da,

Qanattary otqa kúıip qalady.

***

Ǵashyqtar soqyr bolady,

Jeteler ony qumarlyq.

Bilmesten kimniń qonaǵy,

Jol tappaı júrer shyǵarlyq.

***

Túrkilerdi baǵalamas Habeshte,

Kórmegen ǵoı dogvamdy jep áste.

***

Kez-kelgen dos jaı kezderde bola alar qasyńda,

Qıyndyqta tastamaıdy shynaıy dos rasynda.

***

Qıyndyq pen qajettilik kórinbesin tórińnen,

Ómir degen qýanysh pen baqyt úshin berilgen.

***

Shyndyǵynda qıyndyqtyń úlkeni –

Óz dosyńsyz kúnderińdi ótkizý.

Óne boıy dossyz júrý bul tegi –

Ómirińdi qor qylýǵa jetkizý.

***

Kóńildi bol – qyp-qysqa ǵoı ǵasyryń,

Qaıǵyrǵanǵa qarap endi turmaıdy.

Qamqorlyqqa qumar bolma, asylym,

Ýaqyttar kútpesten-aq zyrlaıdy.

Aýyr tartyp tursyn arpa salmaǵy,

Kip-kishkentaı shynashaqqa turmaıdy.

Jylý menen jaryqtyń da jalǵany,

Sýyq tússe kóńilińe bul qaıǵy.

Oılarsyń sen muny múmkin emes dep,

Kelmeıdi dep oılaısyń ba tul qaıǵy.

Muhıtyń da bir kún qalar eles bop,

Ant etemin, eshteńege turmaıdy.

***

Tabý úshin taýsylmaıtyn qazynasyn baqyttyń,

Qudiretti sózdiń terip jınaǵaısyń jaqutyn.

 

Aýdarǵan Kenjeǵalı QOShYM-NOǴAI