MAL AShTYQTAN, ADAM TOQTYQTAN KÓTEREM BOLADY
Negizinde musylmanda úsh mezgil ne tórt mezgil tamaq ishý degen ádet bolmaǵan. Musylman tek qatty ashyqqanda ǵana tamaq jeýi tıis. Iaǵnı, biz tamaqty kóterip júrý úshin emes, tamaq bizdi kóterip júrý úshin ǵana jeý – musylmandardyń as ishý mádenıeti retinde qalyptasqan. Alaıda, barlyq qundylyqtarymyzdy oıran etken batys bizdi bul mádenıetten de alystatyp jiberdi. Búginde túski astyń ýaqyty keldi me, toq bolsaq ta tamaq jeýimiz kerek degen sana qalyptasqan. Osyndaı zaman týatynyn bilip, kórgendikpen aıtyp ketken Móńke bı de:
«Aqyrzaman adamy –
Saǵynyp tamaq jemeıdi», – deıdi. Saǵynyp tamaq jemeıdi degeni de «ash bolmasa da tamaq jeıdi» degeni ǵoı.
Mynany jaqsy bilýge tıispiz, mal ashtyqtan kóterem bolsa, adam toqtyqtan kóterem bolady. Mal ashtyqtan óz-ózin kótere almaıtyndaı kúıge tússe, adam kerisinshe toqtyqtan, kóp jegendikten óz-ózin zorǵa kóterip júredi. Al, bar jaǵymen úlgi bolǵan Paıǵambarymyzdyń (s.a.ý.) osy bir ónegesin áli kúnge deıin ustana almaımyz. Ósıet boıynsha, asqazannyń úshten birin asqa, úshten birin sýǵa, úshten birin aýaǵa qaldyrýymyz kerek bolatyn. Bul da májbúr bolǵan jaǵdaıda. Májbúr bolmaǵan jaǵdaıda, múmkindiginshe oǵan da jetkizbeýi kerek. Al biz bul ólshemdi mınımým dep alǵanbyz. Paıǵambarymyz ben Onyń (s.a.ý.) otbasy bizge qandaı úlgi edi.
Paıǵambarymyzdyń (s.a.ý.) jary ári anamyz Hazireti Aısha (r.a.) qansha qıynshylyq kúnderdi basynan ótkerse de, esh ýaqytta tarshylyq kórgen kezderine shaǵymdanbaıtyn. Ózinen buryn basqalardyń jaǵdaıyn oılap, ózgelerdi ózinen joǵary qoıatyn. Qanaǵat onyń basty ustanymdarynyń biri edi.
Alla Elshisi (s.a.ý.) dúnıeden ozǵannan keıin Islam dini keń qanat jaıyp, kóptegen elderge jaıyla bastady. Halyq ta túsken oljalardyń sebebinen molshylyqqa qaýyshty. Osyǵan qaramastan Aısha anamyz (s.a.ý.) óziniń ómir súrý saltyn esh ózgertpesten, burynǵy qalpynsha qanaǵatshylyqta ómir súrdi.
Bir kúni Úmran bın Záıd Aısha anamyzǵa sálem berý úshin keledi. Aısha anamyz (r.a.) da «ýaǵaleıkýmsalam» dep Úmrannyń sálem qabyl alady da sol jerde kózine jas alyp, jylaı bastaıdy. Muny kórgen Úmran bın Záıd:
«Ýa, anashym! Nege jylaısyń?» – deıdi. Sonda Hazireti Aısha (r.a.):
«Senderdiń keıbireýlerińniń túrli tamaqtan qalaǵanynsha jep, ári mundaı ómirdi unatatyndyqtaryn estidim. Osy kezde Paıǵambarlaryń (s.a.ý.) eske túsip, sol úshin jylap otyrmyn. Sebebi, Ol (s.a.ý.) bul fánı dúnıeden ozǵanǵa deıin asqazanyn bir kúnde eki túrli aspen toltyrǵan emes. Eger qurma jese, nan jeı almaıtyn, al nan tapsa, qurma jeı almaıtyn. Mine, meni jylatqan da osy edi…»– deıdi (Tabaqat, 1, 406).
Sultan KERIM
