FIZÝLI

Túrli derekterde ázirbaıjan, Osman, túrik aqyny dep atalady. Ázirbaıjan poEzııasynyń klassıgi bolyp sanalǵan ol ázirbaıjan jáne túrik poEzııasynyń qalyptasýynda mańyzdy ról atqardy. Osman ádebıetindegi "dıvan" janrynyń klassıkteriniń biri. Týǵan jeri ázirbaıjan, sondaı-aq parsy jáne arab tilderinde jazǵan eń uly lırık retinde keńinen tanyldy. Fızýlı - Ázirbaıjan halqynyń kórnekti aqyndary men oıshyldarynyń biri.

***

Eı, jolaýshy, adaldyqty serik etseń jolda sen,

Senim artar adal dos ta kezdesedi jolda ásem.

***

Aınalańda tabylmasa dos aqyldy, senimdi,

Suqbat qurǵyn, kezestir de sóz jarasar teńińdi.

Qandyra almas jannan qutyl qulaǵyńnyń quryshyn,

Ýaqytyńdy zaıa etpe, ondaı jandar qurysyn.

***

Bolsa eger sendik júrek jalǵyzdyqtyń tutqyny,

Júre berme bostan-bosqa kórip dáıim qup muny.

Qaı kezde de barlyq derttiń daýasy bul tabylar,

Azap shekpe, nıet bolsa qamal daǵy alynar.

***

Mahabbattyń azabyna, o, Iem,

Tolyǵymen baǵyshtaǵyn, men kúıem.

Ózińe myń duǵa etip suraımyn,

Ajyratpa, órtke oransyn shyraıym.

***

O, totyqus mynaý injý baqtaǵy,

Fızýlıdiń atpaı qoıdy-aý aq tańy.

Aıqaılady bar daýsymen kók maǵan,

Janǵa batty «Aıarsyń!» dep jatqany.

Qorlap meni jaqyndatpaı qýady,

Injý sózder júregimnen týady.

Sózderimmen sıpattaımyn janymdy,

Jylytsynshy sheksiz aspan shýaǵy.

Ǵashyq jandy alsańshy bir esińe,

Syılasańshy qýanyshty keshime.

***

Zulymdyqtan qashyp júrip uly adam,

Betin burdy jabaıy ómir saltyna.

Bul ómirdi jalǵan dep te synaǵan,

Jete almaı ótti onyń parqyna.

***

Ol túsinbeı qaıǵynyń da qysymyn,

Asha almady sebebiniń tysyn myń.

Jaqsylyq pen jamandyqtyń jerdegi,

Máni baryn kelmeı júr me túsingiń.

***

Myna uly qasirettiń shyryny,

Aınaldyrdy qýanyshqa máńgilik.

Ólimniń de alańdatpas quryǵy,

Bar qaıǵydan qutyldym men jańǵyryp.

***

Qaıyrshydaı ushyraıyn qýǵynǵa,

Baqytsyz jan Fızýlı bop júreıin.

Taǵdyr jazyp sheshen bolyp týdym ba,

Názik jyrdyń qabyrǵasyn ireıin.

Sulýlyǵyn ıemdenip Láıliniń,

Qaıtardym men mahabbatyn Májnúnge.

Qaǵazyma sózdiń órdim baılyǵyn,

Bar álemge tanyldy ol az kúnde.

Tarap ketti osy ańyz barshaǵa,

Láıli sulý boldy elge áıgili.

Oqyrmandar oqyp jatty tamsana,

Jany ashyp Májnúnge qaıǵyly.

***

Mahabbattyń otyna Májnún ketti órtenip,

Býyrqanǵan tolqynda jatty sosyn dert emip.

Saharaǵa ákeldi jas Farhadty samal jel,

Kúlge aınalǵan ómirim sodan bolar kelte, uq.

***

Májbúr etti aıaýsyz jasymdy meniń tógýge,

Kól bop aqqan kóz jasyn bul qara jer emýde.

Shekkenimdi qansha azap bilemisiń, dosym-aý,

Alla bolsyn razy, jetkiz elge osynaý.

 

***

Júrekti qaıǵy ezedi, baqytty edim bir kezde.

Azat em keshe aıryldym, janbaıdy endi nur kózde.

Qarǵynǵa ketti shaıylyp, bógetter qaldy qaqyrap,

Syrtymnan meni turǵandaı tozaq ottary baqylap.

Del-sal bolǵan júregim ańsap turar sharapty,

Túsine alar emespin, qandaı qanjar qanatty.

Jarqyrap turǵan jaryq em, balaýyz shamǵa aınaldym,

Iilmeıtin bolat em, jasyq bop qaldym, qaıranmyn.

Mahabbat – naǵyz ot eken, quly boldy júregim,

Uıqysyzdyq – dert eken, ólerimdi bilemin...

***

Júreksizder men zulymdar syndy ómirdi jek kór deısiń be?

Ot kúrsinisim órtedi kókti, jaryqsyz qaldym keı túnde.

Jyly qabaqpen emdep te júrsiń dertterin sonaý ózgeniń,

Aljasqan rýhym álsirep jatyr, osyny nege sezbediń?

Sandyraqtaıdy aýyshqan janym mazasyzdanyp túnderde,

Estimediń be jyn soqqan jandaı qarqyldap turyp kúlgende.

Jýynyp alam kól bolyp aqqan kózimniń mynaý jasyna,

Muńymdy sezip keler me eken Súıiktim meniń qasyma.

Ezile bermeı eńseni tiktep, qupııa ustap muńymdy,

Minájat etip oqımyn duǵa estıdi ǵoı dep únimdi.

Almadym baýraı, tońdym ǵoı jaýraı, kútemin Seni saǵyna,

Jibermeı júr me qorqynysh álde pendeńniń mynaý janyna.

Ushady zárem ótirikter men negizsiz japqan jaladan,

Fızýlı úshin uıat joǵary turady ylǵı sanadan.

Yntyq em jastan raýshan gúlder jaıqalyp turar kóktemge,

Sýyndym nege, basymnan múlde mahabbat ushyp ketken be?

***

Patshalar mynaý altyn jerlerdi alady satyp kúmiske,

Ózge elderdi jaýlap alýǵa daıyndar sosyn minis te.

Júz aılasy men myń qýlyqtaryn qosyp ap iske jeńedi,

Alaıda olar tynyshtyq bermeı eline qaıǵy sebedi.

Mıllıon jandy aıaýsyz mynaý ajaldyń jutar qulqyny,

Patshaǵa daǵy ólimniń soǵar saǵaty jeter bir kúni.

Dárýish bolǵan ámirshimin men jınaǵan ásker sózderden,

Naızaǵaı syndy jyrlarymmen qıratam jaýdy kez kelgen.

Kúsh alyp jatar sózderim meniń taýsylmaıtuǵyn shyndyqtan,

Teńiz bop shaıyp ketedi lezde jyrlarym jaýdy yntyqqan.

Uzaq joldarǵa saparlap júrer qazyna artqan bul keme,

Otyrǵyzbaıdy jazyqsyz jandy tastaı qarańǵy túrmege.

Álemniń nárin boıyna jıǵan sózderim meniń óshpeıdi,

Ýaqytpen birge jaıqalyp ásem gúlderge orar tóskeıdi.

Bıleýshilerdiń jaqsylyǵyna men zárý jan da emespin,

Oıýlap kıgen basymda tájim, qol jetkizbeıtin elespin.

Samǵaıtyn sonaý qyrandaı kókte qylysh qanatty erkinmin,

Jyrymdy súıip tyńdaýshylardyń kirgizgem talaı kórkin myń.

Qý qulqynyńdy toıǵyzatuǵyn nesine nanǵa jelpindiń,

Ólmeıtin máńgi jyrymdy tyńdap, kelińder endi, serpilgin!

***

Ómirimdi qurban etip, biraq baqyt tappadym,

Jalbaryndym talaı ret, kire almadym baqqa myń.

Shashtym jolǵa, aıyryldym qolymdaǵy barymnan,

Sonda daǵy Seniń jupar balzamyńdy jaqpadym.

Aıtar bolsam sol kezderde bastan ótken azapty,

Salystyra almas ediń onymenen tozaqty.

Qybyrlaǵan qumyrsqadaı tirlik ettim jankeshti,

Kezdestire almadym men Súleımendeı ǵajapty.

Jalǵyz qalǵan bulbuldaıyn raýshan gúlge saıradym,

Torǵa túsken toty qustaı keýdeme muń baıladym.

Jaqyn turmyn maqsatyma dep aldadym ózimdi,

Kórmedim men kútken jandy barsam daǵy toıǵa myń.

Men Fızýlı, kedeı janmyn. Qosh bol endi, Sulýlyq,

Esh jerden de kórmedim men janǵa jaǵar jylýlyq!

Aýdarǵan Kenjeǵalı QOShYM-NOǴAI