DOSBOL BIDIŃ UIaTY

Qazaq tarıhynda aýzymen qus tistegen bı-sheshender kóp. Sonyń biri – bıyl týǵanyna 145 jyl tolyp otyrǵan ataqty Dosbol bı Qorlybaıuly.

Bul adam – erdiń qu­nyn eki aýyz sóz­ben sheshken, el men eldi bitistirip, ádildi­gimen, tap­qyrlyǵymen, sheshen­digimen halyq arasynda zor bedelge ıe bolǵan tulǵa. Ol kisiniń «Bárinen sóz bastaý qıyn, taýyp aıtsań mereke qylady, tappaı aıtsań, keleke qylady» degen támsilin sóz ustaǵan adamdar qazirdiń ózinde bárinen jo­ǵary qoıady.

Dosbol bıdiń ereksheligi Arqada týyp, Syr boıynda dúnıeden ót­kendikten, ómir súrgen alaby keń ári artynda sóz murasy kóp qalǵan adam. So­nyń bir parasy – M.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń qoljazba qo­rynda saqtalǵan (№1058 býma) eken. Osyndaǵy mátinde bul kisi sózge baı bolǵanymen, mal­ǵa jarly ekeni baıandalypty.

Bir kúni Dosbol bı saýynǵa mal dámetip, týǵan qudasyna barady. Qudasy dáýletti adam eken. Bıdi saltanatymen qarsy alady. Dosekeń sheshilip sóılep, kósilip áńgime aıtady. Tánti bolǵan qudasy:

– Quda, siz sózden jeńilip kórdińiz be? – dep suraıdy. Sonda bı:

– Jeńilgenim joq, tek eki ret qatty uıaldym, – depti. Qudasy «jeńilmegen adam qalaı uıalady» degendeı ańta­rylyp qaraıdy. Kóptiń nazary ózine aýǵanyn ańǵarǵan bı:

– Birde – qasqyrdan, ekin­shi ret – seniń qyzyń, meniń kelinimnen qatty uıaldym, – deıdi.

– Tań bozymen erte turyp, qotandy aralap júr edim, bir qasqyr qo­tanǵa shaýyp kirdi de, maǵan tilin jalań-jalań etkizip, óte shyqty. Myna qasqyr «Dos­boldyń qotanyn shaýyp, quraýyz shyqtym», deıdi-aý dep qatty uıaldym. Ekinshi ret sizdiń qyzyńyz maǵan kelin bolyp túsken soń, mal kelgende shelek alyp, qotanǵa kirip bardy. Oıy – ózimizge qarasty maldy saýý. Ony kórgen basqa qatyndar: «Bıdiń úıinde mal bolmaıdy, shyraǵym, qaıta ǵoı», depti. Kelinim shelegin qur kóterip kele jatqanda qatty uıaldym», depti.

Sózdiń tórkinin túsingen qudasy saýyn beripti. Dosekeń sonda da qoımaı «quda, myna maldy aıdap ketetin at kerek» deıtin kórinedi.

Beken QAIRATULY