AQYL MEN NAQYL

- Qurandy, jalpy dindi túsiný úshin aqyl men naqyldyń sabaqtastyǵy óte mańyzdy. Naqyl degenimiz - Quran men hadıs. Bul jóninde áıgili ǵulama Raǵıb ál-Isfahanı (q.j. 1108)  naqyldy (ýahı) adamǵa syrttan berilgen aqyl, aqyldy adamnyń ishinen týyndaǵan ýahı retinde túsindiredi.

- Bul týraly ol bylaı deıdi: «Alla adamzat balasyna týra jol kórsetý úshin eki elshi taǵaıyndaǵan. Ol eki elshiniń biri ishten, biri syrttan. Ishten keletini – aqyl, al syrttan kelgeni – Paıǵambar/ýahı. Ishten týyndaǵan elshiden paıdalanbaǵan (aqyldy iske qospaǵan) adam, syrttan kelgen elshiden paıdalana almaıdy. Ishtegi elshi syrttaǵy elshiniń shaqyrýynyń sahıh (senimdi/durys) ekenin biledi.

 Eger, olaı bolmasa, ol sebepti jaýapker bolýy múmkin emes. Sol sebepti Alla Taǵala óziniń ýahdanııaty (táýhıd) men paıǵambarlarynyń elshiligine qatysty kúmánge túskenderdi aqyl-oıǵa júginýge shaqyrady. Aqyl – patsha, din ýázir. Aqyl bolmasa, din turaqtylyǵy men tazalyǵyn/saýlyǵyn saqtaı almaıdy (Aqyl bolmasa, dindi túsiný múmkin emes).

Sondaı-aq din bolmasa, aqyl da árdaıym aqıqatty taba almaı adasady. Al aqyl men dinniń sabaqtastyǵy, Allanyń buıyrǵanyndaı «nur ústine nur» (Nur súresi, 24/35). 

Qazirgi musylmandardaǵy daǵdarystyń biri - aqyl men naqyl sabaqtastyǵynyń joqtyǵy. Biryńǵaı naqylshyldyq/mátinshildik nemese biryńǵaı aqylshyldyq bar.

Tápsir ilimi (tarıhy, ádisnamasy jáne máseleleri)

Jolaman BULANULY